6 februari 2025 - De overheid wil maar al te graag dat er met spoed meer warmtenetten in ons land worden aangelegd. Daar is wat voor te zeggen, vinden wij. Warmtenetten zijn een collectief goed, en als zodanig zijn ze een prima instrument voor CO₂ reductie. Rijksoverheidsbeleid is om tegen 2030 het aantal van 500.000 extra warmtenetaansluitingen te hebben gerealiseerd. 

Volgens de Algemene Rekenkamer stijgt het aantal warmtepompen de laatste jaren veel sneller dan het aantal nieuwe aansluitingen op een warmtenet. De overheid wil  tegen 2030 maar liefst 500.000 extra warmtenetaansluitingen gerealiseerd zien. Maar: in 2023 werden er 160.000 warmtepompen geplaatst. Dat is best prettig voor het beleid zou men denken, maar er zit iets niet helemaal lekker. Er kwamen in dezelfde periode slechts 11.000 nieuwe warmtenetaansluitingen bij. Dat is veel minder dan oorspronkelijk geraamd, en veel te weinig om de doelstelling te halen. Eindgebruikers rennen dus kennelijk een stuk harder voor een (individuele) warmtepomp dan voor een warmtenetaansluiting. Men kan ook concluderen dat overheden veel te traag zijn met hun warmtenetplanning en -uitvoering, maar daar rept de Rekenkamer niet over.

De Algemene Rekenkamer adviseert nu iets paradoxaals: overheid: stop met subsidies voor warmtepompen in wijken waar een warmtenet komt.

Als er namelijk meer dan 20% in een wijk een warmtepomp heeft, gaat het verdienmodel van een collectief warmtenet onderuit. Hoe lager de participatiegraad hoe beroerder de financiële haalbaarheid van nieuwe warmtenetten. En de kosten voor het aanleggen zijn al catastrofaal gestegen, en er is al bonje over wie de baas is over warmtenetten: de overheid of de commerciële exploitant. Het is zo langzamerhand een soort kip-en-ei-situatie geworden. Plannen van gemeenten om warmtenetten uit te breiden worden belemmerd door hoge kosten. Particulieren met wat financieel vet op de botten zien de bui van hoge aansluit- en exploitatiekosten al hangen en kiezen vaker voor een warmtepomp. Daardoor wordt de aanleg van een warmtenet minder aantrekkelijk, zo niet onhaalbaar. En die mensen die warmtepompen aanschaffen krijgen nog subsidie ook!

De Rekenkamer ziet dat meer dan 90 procent van de warmtepompen wordt geplaatst in wijken zonder een warmtenet. Om die proliferatie te beperken adviseert men om niet langer subsidies te geven voor een warmtepomp als dit 'de ontwikkeling van een warmtenet kan belemmeren'.

Als het advies wordt opgevolgd zal het o.i. leiden tot een hopeloze discussie en wellicht ook rechtszaken over welke wijk kansrijk is voor een warmtenet en waar bewoners dus geen subsidie krijgen, en aanpalende wijken waar bewoners wél subsidie krijgen. De wereld op z'n kop.

Rapport van de Algemene rekenkamer: Een koud bad voor warmtenetten - tijd voor bijsturing van de warmtetransitie